561 . صفحه 561
نهم تیر :
نفیسه :
(آیه 8)- این آیه در حقیقت راه نجات از آتش دوزخ را نشان مىدهد، مىگوید: «اى کسانى که ایمان آوردهاید! به سوى خدا توبه کنید، توبهاى خالص» (یا ایها الذین آمنوا توبوا الى الله توبة نصوحا).
آرى! نخستین گام براى نجات، توبه از گناه است، توبهاى که از هر نظر خالص باشد، توبهاى که محرک آن فرمان خدا بوده باشد.
در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام صلّى اللّه علیه و آله مىخوانیم هنگامى که «معاذ بن جبل» از توبه نصوح سؤال کرد، در پاسخ فرمود: «آن است که شخص توبه کننده به هیچ وجه بازگشت به گناه نکند آن چنان که شیر به پستان هرگز باز نمىگردد»! این تعبیر لطیف بیانگر این واقعیت است که توبه نصوح چنان انقلابى در انسان ایجاد مىکند که راه بازگشت به گذشته را بکلى بر او مىبندد همان گونه که بازگشت شیر به پستان غیر ممکن است.
سپس به آثار این توبه نصوح اشاره کرده، مىافزاید: «امید است (با این کار) پروردگارتان گناهانتان را ببخشد» (عسى ربکم ان یکفر عنکم سیئاتکم).
«و شما را در باغهائى از بهشت که نهرها از زیر درختانش جارى است وارد کند» (و یدخلکم جنات تجرى من تحتها الانهار).
این کار «در روزى خواهد بود که خداوند پیامبر و کسانى را که با او ایمان آوردند خوار نمىکند» (یوم لا یخزى الله النبى و الذین آمنوا معه).
«این در حالى است که نور (ایمان و عمل صالح) آنها از پیشاپیش و از سوى راستشان در حرکت است» و عرصه محشر را روشن مىسازد، و راه آنها را به سوى بهشت مىگشاید (نورهم یسعى بین ایدیهم و بایمانهم).
در اینجاست که آنها رو به درگاه خداوند آورده «و مىگویند: پروردگارا! نور ما را کامل کن، و ما را ببخش که تو بر هر چیز توانایى» (یقولون ربنا اتمم لنا نورنا و اغفر لنا انک على کل شىء قدیر).
(آیه 9)- از آنجا که منافقان از افشاى اسرار درونى خانه پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و بروز مشاجرات و اختلافهائى در میان همسران او که در آیات قبل به آن اشاره شده قطعا خوشحال بودند، بلکه به شایعات در این زمینه دامن مىزدند شاید به همین مناسبت در این آیه دستور شدت عمل درباره آنها داده، مىفرماید: «اى پیامبر! با کفّار و منافقین پیکار کن و بر آنان سخت بگیر جایگاهشان جهنم است و بدفرجامى است» (یا ایها النبى جاهد الکفار و المنافقین و اغلظ علیهم و ماواهم جهنم و بئس المصیر).
این جهاد در مورد کفار ممکن است به صورت مسلحانه یا غیر مسلحانه بوده باشد، ولى در مورد منافقان بدون شک جهاد مسلحانه نیست، زیرا در هیچ تاریخى نقل نشده که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله با منافقان پیکار مسلحانه کرده باشد، بلکه مراد از جهاد با آنها همان توبیخ و سرزنش و تهدید و انذار و رسوا ساختن آنها، و یا در بعضى از موارد تألیف قلوب آنهاست.
البته بعد از پیامبر صلّى اللّه علیه و آله امیر مؤمنان على علیه السّلام با منافقان مسلح به نبرد برخاست.
(آیه 10)- الگوهائى از زنان مؤمن و کافر: بار دیگر به ماجراى همسران پیامبر صلّى اللّه علیه و آله باز مىگردد، و براى این که درس عملى زندهاى به آنها بدهد به ذکر سرنوشت فشرده دو نفر از زنان بىتقوا که در خانه دو پیامبر بزرگ خدا بودند، و سرنوشت دو زن مؤمن و ایثارگر که یکى از آنها در خانه یکى از جبارترین مردان تاریخ بود مىپردازد.
نخست مىفرماید: «خداوند براى کسانى که کافر شدهاند به همسر نوح و همسر لوط مثل زده است» (ضرب الله مثلا للذین کفروا امرأت نوح و امرات لوط).
«آن دو تحت سرپرستى دو بنده از بندگان صالح ما بودند، ولى به آن دو خیانت کردند» (کانتا تحت عبدین من عبادنا صالحین فخانتاهما).
«اما ارتباط با این دو (پیامبر) سودى به حالشان (در برابر عذاب الهى) نداشت، و به آنها گفته شد: وارد آتش شوید همراه کسانى که وارد مىشوند» (فلم یغنیا عنهما من الله شیئا و قیل ادخلا النار مع الداخلین).
و به این ترتیب، به دو همسر پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله که در ماجراى افشاى اسرار و آزار آن حضرت دخالت داشتند هشدار مىدهد که گمان نکنند همسرى پیامبر صلّى اللّه علیه و آله به تنهائى مىتواند مانع کیفر آنها باشد و در ضمن هشدارى است به همه مؤمنان در تمام قشرها که پیوندهاى خود را با اولیاء اللّه در صورت گناه و عصیان مانع عذاب الهى نپندارند.
به هر حال این دو زن به این دو پیامبر بزرگ خیانت کردند، البته خیانت آنها هرگز انحراف از جاده عفت نبود، زیرا هرگز همسر هیچ پیامبرى آلوده به بىعفتى نشده است، چنانکه در حدیثى از پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله صریحا آمده است: «همسر هیچ پیامبرى هرگز آلوده عمل منافى عفت نشد».
(آیه 11)- سپس دو مثال براى افراد با ایمان ذکر کرده، مىگوید: «و خداوند براى مؤمنان به همسر فرعون مثل زده است در آن هنگام که گفت: پروردگارا! خانهاى براى من نزد خودت در بهشت بساز، و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایى بخش» (و ضرب الله مثلا للذین آمنوا امرات فرعون اذ قالت رب ابن لى عندک بیتا فى الجنة و نجنى من فرعون و عمله و نجنى من القوم الظالمین).
معروف این است که نام همسر فرعون «آسیه» و نام پدرش «مزاحم» بوده است، گفتهاند هنگامى که معجزه موسى علیه السّلام را در مقابل ساحران مشاهده کرد اعماق قلبش به نور ایمان روشن شد، و از همان لحظه به موسى ایمان آورد او پیوسته ایمان خود را مکتوم مىداشت، هنگامى که فرعون از ایمان او با خبر شد بارها او را نهى کرد، ولى این زن با استقامت هرگز تسلیم خواسته فرعون نشد.
سرانجام فرعون دستور داد دست و پاهایش را با میخها بسته، در زیر آفتاب سوزان قرار دهند، و سنگ عظیمى بر سینه او بیفکنند، هنگامى که آخرین لحظههاى عمر خود را مىگذراند دعایش این بود «پروردگارا! براى من خانهاى در بهشت در جوار خودت بنا کن و مرا از فرعون و اعمالش رهائى بخش و مرا از این قوم ظالم نجات ده»! خداوند نیز دعاى این مؤمن پاکباز فداکار را اجابت فرمود و او را در کنار بهترین زنان جهان مانند مریم قرار داد.
در روایتى از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله مىخوانیم: «برترین زنان اهل بهشت چهار نفرند «خدیجه» دختر خویلد و «فاطمه» دختر محمد صلّى اللّه علیه و آله و «مریم» دختر عمران و «آسیه» دختر مزاحم همسر فرعون».
(آیه 12)- سپس به دومین زن با شخصیت که الگوئى براى افراد با ایمان محسوب مىشود اشاره کرده، مىفرماید: و نیز خداوند مثلى زده است به «مریم دختر عمران که دامان خود را پاک نگه داشت» (و مریم ابنت عمران التى احصنت فرجها).
«و ما از روح خود در آن دمیدیم» (فنفخنا فیه من روحنا).
و او به فرمان خدا بدون داشتن همسر، فرزندى آورد که پیامبر اولوا العزم پروردگار شد.
سپس مىافزاید: «او سخنان پروردگار و کتابهایش را تصدیق کرد» و به همه آنها ایمان آورد (و صدقت بکلمات ربها و کتبه).
«و از مطیعان فرمان خدا بود» (و کانت من القانتین).
از نظر ایمان در سرحد اعلى قرار داشت، و به تمام کتب آسمانى و اوامر الهى مؤمن، و از نظر عمل پیوسته مطیع اوامر الهى بود، و بندهاى بود جان و دل بر کف، و چشم بر امر و گوش بر فرمان داشت.
