203 . صفحه 203

شانزدهم تیر :

نفیسه :

(آیه 100)- پیشگامان اسلام! به دنبال آیات گذشته که بیان حال کفّار و منافقان را مى‏نمود در این آیه اشاره به گروههاى مختلف از مسلمانان راستین شده است و آنها را در سه گروه مشخص تقسیم مى‏کند.

1- «پیشگامان نخستین از مهاجرین» (وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ).
یعنى آنها که در اسلام و هجرت پیشگام بوده‏اند.
2- آنها که پیشگام در «نصرت و یارى پیامبر و یاران مهاجرش بودند» (وَ الْأَنْصارِ).
3- «و کسانى که به نیکى از آنها پیروى کردند» (وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ).
و با انجام اعمال نیک، و قبول اسلام، و هجرت، و نصرت آیین پیامبر صلّى اللّه علیه و آله به آنها پیوستند.
جالب توجه این که: همه متفقا گفته‏اند نخستین کسى که از زنان، مسلمان شد «خدیجه» همسر وفادار و فداکار پیامبر صلّى اللّه علیه و آله بود، و اما از مردان، همه دانشمندان و مفسران شیعه به اتفاق گروه عظیمى از دانشمندان اهل سنت «على» علیه السّلام را نخستین کسى مى‏دانند که دعوت پیامبر صلّى اللّه علیه و آله را پاسخ گفت.
پس از ذکر این گروه سه گانه مى‏فرماید: «هم خداوند از آنها راضى است و هم آنها از خدا راضى شده‏اند» (رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ).
رضایت خدا از آنها به خاطر ایمان و اعمال صالحى است که انجام داده‏اند، و خشنودى آنان از خدا به خاطر پاداشهاى گوناگون و فوق العاده و پراهمیت است که به آنان ارزانى داشته.
با این که جمله گذشته همه مواهب و نعمتهاى الهى را در بر داشت (مواهب مادى و معنوى، جسمانى و روحانى) ولى به عنوان تأکید و بیان «تفصیل» بعد از «اجمال» اضافه مى‏کند:
«و خداوند براى آنها باغهایى از بهشت فراهم ساخته که از زیر درختانش نهرها جریان دارند» (وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الْأَنْهارُ).
از امتیازات این نعمت آن است که جاودانى است و «همواره در آن خواهند ماند» (خالِدِینَ فِیها أَبَداً).«و این است پیروزى بزرگ» (ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ).
چه پیروزى از این برتر که انسان احساس کند آفریدگار و معبود و مولایش از او خشنود است و کارنامه قبولى او را امضا کرده؟

(آیه 102)-
شأن نزول:
در مورد نزول این آیه روایاتى نقل شده که در بیشتر آنها به نام «ابو لبابه انصارى» برخورد مى‏کنیم، طبق روایتى او با دو یا چند نفر دیگر از یاران پیامبر صلّى اللّه علیه و آله از شرکت در جنگ «تبوک» خوددارى کردند اما هنگامى که آیاتى را که در مذمت متخلفین وارد شده بود شنیدند بسیار ناراحت و پشیمان گشتند، خود را به ستونهاى مسجد پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله بستند و هنگامى که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله بازگشت و از حال آنها خبر گرفت عرض کردند: آنها سوگند یاد کرده‏اند که خود را از ستون باز نکنند تا این که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله چنین کند، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود: من نیز سوگند یاد مى‏کنم که چنین کارى نخواهم کرد مگر این که خداوند به من اجازه دهد.
آیه نازل شد و خداوند توبه آنها را پذیرفت، و پیامبر صلّى اللّه علیه و آله آنها را از ستون مسجد باز کرد.
آنها به شکرانه این موضوع همه اموال خود را به پیامبر صلّى اللّه علیه و آله تقدیم داشتند.
پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمود: هنوز دستورى در این باره بر من نازل نشده است، چیزى نگذشت که آیه بعد نازل شد و دستور داد که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله قسمتى از اموال آنها را بگیرد.

تفسیر:
توبه کاران- پس از اشاره به وضع منافقان داخل و خارج مدینه در آیه قبل در اینجا با اشاره به وضع گروهى از مسلمانان گناهکار که اقدام به توبه و جبران اعمال سوء خود کردند، مى‏فرماید: «گروه دیگرى از آنها به گناهان خود اعتراف کردند» (وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ).
«و اعمال صالح و ناصالح را به هم آویختند» (خَلَطُوا عَمَلًا صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً).
سپس اضافه مى‏کند: «امید مى‏رود که خداوند توبه آنها را بپذیرد» و رحمت خویش را به آنان بازگرداند (عَسَى اللَّهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ).«زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است» و داراى رحمتى وسیع و گسترده (إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ).

(آیه 103)- زکات عامل پاکى فرد و جامعه: در این آیه به یکى از احکام مهم اسلامى یعنى مسأله زکات اشاره شده است، و به عنوان یک قانون کلّى به پیامبر صلّى اللّه علیه و آله دستور مى‏دهد که «از اموال آنها صدقه یعنى زکات بگیر» (خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً).
دستور «خذ» (بگیر) دلیل روشنى است که رئیس حکومت اسلامى مى‏تواند زکات را از مردم بگیرد، نه این که منتظر بماند که اگر مایل بودند خودشان بپردازند و اگر نبودند نه! سپس به دو قسمت از فلسفه اخلاقى و روانى و اجتماعى زکات اشاره کرده، مى‏فرماید: «تو با این کار آنها را پاک مى‏کنى و نموّ مى‏دهى» (تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِمْ بِها).
آنها را از رذائل اخلاقى، از دنیا پرستى و بخل پاک مى‏کنى، و نهال نوع دوستى و سخاوت و توجه به حقوق دیگران را در آنها پرورش مى‏دهى.
از این گذشته، مفاسد و آلودگیهایى که در جامعه به خاطر فقر و فاصله طبقاتى و محرومیت گروهى از جامعه به وجود مى‏آید با انجام این فریضه الهى بر مى‏چینى، و صحنه اجتماع را از این آلودگیها پاک مى‏سازى.
سپس اضافه مى‏کند: هنگامى که آنها زکات مى‏پردازند «براى آنها دعا کن و به آنها درود بفرست» (وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ).
این نشان مى‏دهد که حتى در برابر انجام وظائف واجب باید از مردم تشکر و تقدیر کرد، و مخصوصا از طریق معنوى و روانى آنها را تشویق نمود، همانطور که در روایات مى‏خوانیم هنگامى که مردم زکات خود را خدمت پیامبر صلّى اللّه علیه و آله مى‏آوردند پیامبر صلّى اللّه علیه و آله با جمله اللّهمّ صلّ علیهم به آنها دعا مى‏کرد.
بعد اضافه مى‏کند که: «این دعا و درود تو مایه آرامش خاطر آنهاست» (إِنَّ صَلاتَکَ سَکَنٌ لَهُمْ).
چرا که از پرتو این دعا رحمت الهى بر دل و جان آنها نازل مى‏شود، آن گونه که آن را احساس کنند. و در پایان آیه به تناسب بحثى که گذشت مى‏گوید: «خداوند شنوا و داناست» (وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ).
هم دعاى پیامبر صلّى اللّه علیه و آله را مى‏شنود، و هم از نیّات زکات دهندگان آگاه است.

(آیه 104)- از آنجا که بعضى از گنهکاران مانند متخلفان جنگ تبوک به پیامبر صلّى اللّه علیه و آله اصرار داشتند که توبه آنها را بپذیرد در این آیه به این موضوع اشاره مى‏کند که پذیرش توبه، کار پیامبر نیست.
«آیا آنها نمى‏دانند که تنها خداوند توبه را از بندگانش مى‏پذیرد» (أَ لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ).
نه تنها پذیرنده توبه اوست، بلکه «زکات و یا صدقات دیگرى را (که به عنوان کفّاره گناه و تقرب به پروردگار مى‏دهند) نیز خدا مى‏گیرد» (وَ یَأْخُذُ الصَّدَقاتِ).
شک نیست که گیرنده زکات و صدقات یا پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و امام علیه السّلام و پیشواى مسلمین است و یا افراد مستحق، ولى از آنجا که دست پیامبر و پیشوایان راستین و افراد مستحقّ دست خداست گویى خداوند این صدقات را مى‏گیرد.
در روایتى که از پیامبر صلّى اللّه علیه و آله نقل شده مى‏خوانیم: انّ الصّدقة تقع فى ید اللّه قبل ان تصل الى ید السّائل «صدقه پیش از آن که در دست نیازمند قرار بگیرد به دست خدا مى‏رسد»! حتى در روایتى تصریح شده که همه اعمال آدمى را فرشتگان تحویل مى‏گیرند جز صدقه که مستقیما به دست خدا مى‏رسد.
و در پایان آیه بار دیگر به عنوان تأکید مى‏فرماید: «و خداوند توبه پذیر و مهربان است» (وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ).

(آیه 105)- در این آیه بحثهاى گذشته را به شکل تازه‏اى تأکید مى‏کند و به پیامبر صلّى اللّه علیه و آله دستور مى‏دهد که به همه مردم این موضوع را ابلاغ کن «و بگو اعمال و وظائف خود را انجام دهید، و بدانید هم خدا و هم رسولش و هم مؤمنان، اعمال شما را خواهند دید» (وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ).
اشاره به این که کسى تصور نکند اگر در خلوتگاه یا در میان جمع، عملى را انجام مى‏دهد از دیدگاه علم خدا مخفى و پنهان مى‏ماند، بلکه علاوه بر خداوند، پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و مؤمنان نیز از آن آگاهند.
این آگاهى مقدمه پاداش و یا کیفرى است که در جهان دیگر در انتظار انسان است، لذا به دنبال این جمله مى‏افزاید: «و به زودى به سوى کسى که آگاه از پنهان و آشکار است باز مى‏گردید، و شما را به آنچه عمل کرده‏اید خبر مى‏دهد» و بر طبق آن جزا خواهد داد (وَ سَتُرَدُّونَ إِلى‏ عالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ).

مسأله عرض اعمال:
در میان پیروان مکتب اهل بیت علیهم السّلام با توجه به اخبار فراوانى که از امامان رسیده عقیده معروف و مشهور بر این است که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و امامان علیهم السّلام از اعمال همه امت آگاه مى‏شوند، یعنى خداوند از طرق خاصى اعمال امت را بر آنها عرضه مى‏دارد.مسأله عرض اعمال اثر تربیتى فوق العاده‏اى در معتقدان به آن دارد، زیرا هنگامى که من بدانم علاوه بر خدا که همه جا با من است پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و پیشوایان محبوب من همه روز یا همه هفته از هر عملى که انجام مى‏دهم، اعم از خوب و بد در هر نقطه و هر مکان آگاه مى‏شوند، بدون شک بیشتر رعایت مى‏کنم و مراقب اعمال خود خواهم بود.

(آیه 106)-
شأن نزول:
جمعى از مفسران گفته‏اند که این آیه در باره سه نفر از متخلفان جنگ تبوک به نام «هلال بن امیه» و «مرارة بن ربیع» و «کعب بن مالک» نازل شده است- شرح پشیمانى و چگونگى توبه آنها در ذیل آیه 118 همین سوره به خواست خدا خواهد آمد.
تفسیر:
در این آیه اشاره به گروه دیگرى از گنهکاران شده است که پایان کار آنها درست روشن نیست، نه چنانند که مستحق رحمت الهى باشند و نه چنانند که بتوان از آمرزش آنها بکلى مأیوس بود.
لذا قرآن در باره آنها مى‏گوید: «گروه دیگرى کارشان متوقف بر فرمان خداست یا آنها را مجازات مى‏کند و یا توبه آنان را مى‏پذیرد» (وَ آخَرُونَ مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ إِمَّا یُعَذِّبُهُمْ وَ إِمَّا یَتُوبُ عَلَیْهِمْ).و در پایان آیه اضافه مى‏کند: خداوند بدون حساب با آنها رفتار نمى‏کند، بلکه با علم خویش و به مقتضاى حکمتش با آنها رفتار خواهد نمود چرا که «خداوند دانا و حکیم است» (وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ).

اعظم :

ایه 100:
اونایی که در کار خیر پیشقدمن امتیاز ویژه ای دارن
بشتابیم به سمت کارهای خیر

ایه 100:
فقط پیروی از کارهای خوب دارای ارزشه
واتبعوهم باحسان

ایه 102:
فقط نقاط خوب اعمال خود رو نگاه نکنیم
در پی جبران اعمال بد خود باشیم
"اعترفوا....خلطوا"

ایه 103:
پرداخت صدقه نشانه صدق در ایمانه

ایه 103:
صدقه موجب رشد فضایل اخلاقی در جامعه است "تزکیهم"

ایه 103: اگر کسی کار خوبی رو حسب وظیفه انجام داد باز هم تشکر قدر دانی کنیم ازش "خذ صل علیهم"

ایه 103: تشویق همیشه هم نباید مادی باشه گاهی تشویق معنوی بهتره
دعای خیری ....

ایه 104 :
توبه رو فقط باید خدا بپذیره حتی پیامبر خدا هم جق توبه پذیری نداره چه رسه به کشیشها و ....

ایه 105:
 توجّه انسان به نظارت خدا و رسول و مؤمنان بر اعمالش، بازدارنده او از خطا و تشویق کننده به نیکیهاست.
قل اعملوا فسیرى اللّه عملکم و رسوله و المؤمنون

ایه 105 :
 باخبر شدن انسانها در قیامت از حقیقت و بازتاب اعمال دنیوى خویش
فینبئکم بما کنتم تعملون

ایه 105:
 غفلت و جهل انسان نسبت به حقیقت اعمال خود در دنیا
فینبئکم بما کنتم تعملون

ایه 106:
خدا، علیم (دانا) و حکیم (کاردان) است.
و اللّه علیم حکیم
یعنی با اینکه دست خداوند در عفو یا مجازات منافقان بازه
ولی یا این حال خداوند کار بی حکمت انجام نمی ده و قهر و لطفش به خاطر انتقامجویی نیست