122. صفحه 122

 

بیست و هشتم فروردین : 

 

نفیسه : 

 

83.به علاوه «جمعى از آنان (همانند همراهان جعفر و جمعى از مسیحیان حبشه)هنگامى که آیات قرآن را مى‏شنیدند، اشک شوق از دیدگانشان به خاطر دست یافتن به حق سرازیرى مى‏شد»«و با صراحت و شهامت و بى‏نظرى صدا مى‏زدند: پروردگارا! ما ایمان آوردیم، ما را از گواهان حق و همراهان محمد صلّى اللّه علیه و آله و یاران او قرار ده»

84.آنها بقدرى تحت تأثیر آیات تکان دهنده این کتاب آسمانى قرار مى‏گرفتند که مى‏گفتند: «چگونه ممکن است ما به خداوند یگانه و حقایقى که از طرف او آمده است ایمان نیاوریم در حالى که انتظار داریم ما را در زمره جمعیت صالحان قرار دهد»

85.در این آیه و آیه بعد به سرنوشت این دو طایفه و پاداش و کیفر آنها اشاره شده، نخست مى‏گوید: «آنها که در برابر افراد با ایمان، محبت نشان دادند، و در مقابل آیات الهى سر تسلیم فرود آوردند، و با صراحت ایمان خود را اظهار داشتند، خداوند در برابر این به آنها باغهاى بهشت را پاداش مى‏دهد که از زیر درختان آن نهرها جارى است و جاودانه در آن مى‏مانند و این است جزاى نیکوکاران»

86.و در مقابل «آنها که راه دشمنى را پیمودند و کافر شدند و آیات خدا را تکذیب کردند اهل دوزخند»

87.در مورد نزول این آیه و دو آیه بعد نقل شده است: روزى پیامبر صلّى اللّه علیه و آله درباره رستاخیز و وضع مردم در آن دادگاه بزرگ الهى بیاناتى فرمود، این بیانات مردم را تکان داد و جمعى گریستند، به دنبال آن جمعى از یاران پیامبر صلّى اللّه علیه و آله تصمیم گرفتند، پاره‏اى از لذائذ و راحتیها را بر خود تحریم کرده و به جاى آن به عبادت پردازند.روزى همسر «عثمان بن مظعون» نزد عایشه آمد، او زن جوان و صاحب جمالى بود، عایشه از وضع او متعجب شد و گفت: چرا به خودت نمى‏رسى، و زینت نمى‏کنى؟! در پاسخ گفت: براى چه کسى زینت کنم؟ همسرم مدتى است که مرا ترک گفته و رهبانیت پیش گرفته است، این سخن به گوش پیامبر صلّى اللّه علیه و آله رسید، فرمان داد همه مسلمانان به مسجد آیند، هنگامى که مردم در مسجد اجتماع کردند، بالاى منبر قرار گرفت، پس از حمد و ثناى پروردگار گفت: من سنت خود را براى شما بازگو مى‏کنم هر کس از آن روى گرداند از من نیست، من قسمتى از شب را مى‏خوابم و با همسرانم آمیزش دارم و همه روزها را روزه نمى‏گیرم.آگاه باشید! من هرگز به شما دستور نمى‏دهم که مانند کشیشان مسیحى و رهبانها ترک دنیا گویید زیرا این گونه مسائل و همچنین دیرنشینى در آیین من نیست، رهبانیت امت من در جهاد است، آنها که سوگند یاد کرده بودند، برخاستند و گفتند: اى پیامبر! ما در این راه سوگند یاد کرده‏ایم وظیفه ما در برابر سوگندمان چیست؟ آیه نازل شد و به آنها پاسخ گفت.

از حد تجاوز نکنید! در این آیه و آیات بعد یک سلسله احکام مهم اسلامى مطرح شده است.نخست، اشاره به تحریم قسمتى از مواهب الهى به وسیله بعضى از مسلمین شده، و آنها را از تکرار این کار نهى مى‏کند، و مى‏گوید: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید «طیبات» و امور پاکیزه‏اى را که خداوند براى شما حلال کرده بر خود حرام مکنید» با بیان این حکم، اسلام صریحا بیگانگى خود را از مسأله رهبانیت و ترک دنیا آن چنان که مسیحیان و مرتاضان دارند اعلام داشته است.سپس براى تأکید این موضوع مى‏گوید: « از حد و مرزها فراتر نروید، زیرا خداوندتجاوزکنندگان را دوست ندارد»

88.در این آیه نیز مجددا روى مطلب تأکید کرده، منتها در آیه گذشته نهى از تحریم بود و در این آیه امر به بهره گرفتن مشروع از مواهب الهى کرده، مى‏فرماید:«از آنچه خداوند به شما روزى داده است حلال و پاکیزه بخورید» تنها شرط آن این است که «از (مخالفت) خداوندى که به او ایمان دارید بپرهیزید» یعنى، ایمان شما به خدا ایجاب مى‏کند که همه دستورات او را محترم بشمرید، هم در بهره گرفتن از مواهب الهى و هم رعایت اعتدال و تقوى.

89. سوگند و کفّاره سوگند! در این آیه در باره سوگندهایى که در زمینه تحریم حلال و غیر آن خورده مى‏شود، بطور کلى بحث کرده و قسمها را به دو قسمت تقسیم مى‏کند:نخست مى‏گوید:«خداوند شما را در برابر قسمهاى لغو مؤاخذه و مجازات نمى‏کند» منظور از سوگند لغو چنانکه مفسران و فقها گفته‏اند، سوگندهایى است که داراى هدف مشخص نیست و از روى اراده و تصمیم سرنمى‏زند.قسم دوم از سوگندها، سوگندهایى است که از روى اراده و تصمیم و بطور جدّى یاد مى‏شود، درباره این نوع قسمها، قرآن در ادامه آیه چنین مى‏گوید: «خداوند شما را در برابر چنین سوگندهایى که گره آن را محکم کرده‏اید مؤاخذه مى‏کند و شما را موظف به عمل کردن به آن مى‏سازد» البته جدّى بودن سوگند به تنهایى براى صحت آن کافى نیست بلکه باید محتواى سوگند لااقل یک امر مباح بوده باشد و باید دانست که سوگند جز به نام خدا معتبر نیست. بنابراین اگر کسى به نام خدا سوگند یاد کند واجب است به سوگند خود عمل کند و اگر آن را شکست کفاره دارد. «و کفاره چنین سوگندى (یکى از سه چیز است: نخست) اطعام ده نفرمسکین»منتها براى این که بعضى از اطلاق این حکم چنین استفاده نکنند که مى‏توان از هر نوع غذاى پست و کم‏ارزشى براى کفاره استفاده کرد، تصریح مى‏کند که «این غذا باید لااقل یک غذاى حد وسط بوده باشد که معمولا در خانواده خود از آن تغذیه مى‏کنید» دوم:«پوشاندن لباس، بر ده نفر نیازمند»

البته ظاهر آیه این است که لباسى بوده باشد که بطور معمول تن را بپوشاند و بر حسب فصول و مکانها و زمانها تفاوت پیدا مى‏کند.در این که آیا از نظر کیفیت حد اقل کافى است و یا در اینجا نیز باید حد وسط مراعات شود، به مقتضاى اطلاق آیه هر گونه لباس کافى است.سوم: «آزاد کردن یک برده» اما ممکن است کسانى باشند که قدرت بر هیچ یک از اینها نداشته باشند و لذا بعد از بیان این دستور مى‏فرماید:«آنهایى که دسترسى به هیچ یک ندارند باید سه روز، روزه بگیرند»سپس براى تأکید مى‏گوید: «کفاره سوگندهاى شما این است که گفته شد» ولى براى این که کسى تصور نکند با دادن کفاره، شکستن سوگندهاى صحیح حرام نیست مى‏گوید: «سوگندهاى خود را حفظ کنید» و در پایان آیه مى‏فرماید:«این چنین خداوند آیاتش را براى شما بیان مى‏کند، تا شکر او را بگذارید و در برابر این احکام و دستوراتى که ضامن سعادت و سلامت فرد و اجتماع است، او را سپاس گویید»

 

اعظم : 

 

آیه 83 : نشان افراد دل آماده و متواضع آن است که به مجرد شنیدن حقّ، منقلب مى‏شوند. (ولى نااهلان، با دیدن حقّ هم تکان نمى‏خورند.) «لایستکبرون و اذا سمعوا... تفیض من الدمع... یقولون ربّنا آمنّا»

آیه 83 : چه خاصیتی در اشک هستش که با دیدن حقیقت و فروریختن قساوت دل و منقلب شدن حال دل از چشم جاری میشه

آیه 83 : ایمان موقّت کارساز نیست، باید دائمى، تثبیت شده و با حسن عاقبت همراه گردد. «آمنّا فاکتبنا»

آیه 83 : روح و فطرت انسان، شیفته‏ى حقیقت است و چون به معشوق رسید، اشک شوق مى‏ریزد. «تفیض من الدمع»

آیه 83 : اهل ایمان باید براى رسیدن به مراحل بالاتر دعا کنند. (ابتدا ایمان، سپس مرحله‏ى بالاتر که شهود است. «فاکتبنا مع الشاهدین»

آیه 84 : کسانى که پس از فهمیدن حقّ، شجاعانه وصریح وبا صداقت به آن اقرار کنند و از جوّ وهم کیشان نهراسند، از بهترین نیکوکارانند. چون هم به خود نیکى کرده و خویشتن را از عذاب دوزخ رهانده‏اند، هم با اقرارشان، راه را براى دیگران گشوده‏اند.

آیه 84 : 1- بعد از شناخت حقّ، «ممّاعرفوا» هیچ عذرى براى ردّ آن نیست. «ومالنا...»

آیه 84 : هم نشینى با صالحان، آرمانى مقدّس است. «مع القوم الصالحین»

آیه 84 : نشانه‏ى آرزوى صحیح، ایمان و اقدام عملى است. «و ما لنا لانؤمن... و نطمع»

آیه 84 : اقرار زبانى به توحید، رسالت پیامبر و حقّانیّت قرآن، امرى ضرورى است. «فاثابهم اللَّه بما قالوا

آیه 86 : مشرکین و یهود و سایر کسانی که از روی عناد و تکبر به آیات خدا کافر شدند ونشانه های الهی را دروغ شمردند ،اینها به جهت کفر و تکذیبشان در دوزخ مقام خواهند یافت و در آن جاودانه خواهند بود.

آیه 87 : اهل ایمان باید از چیزهاى پاکیزه و طیّبات استفاده کنند. «یا ایّها الّذین آمنوا» به جاى «یا ایّها النّاس»

آیه 87 : - ایمان، با تغییر و دست بردن در احکام الهى سازگار نیست. «یا ایّها الّذین آمنوا لاتحرّموا...»

آیه 87 : -اسلام، آیین فطرت است و فطرت کشى ممنوع است. «لا تحرّموا طیّبات» (کلمه‏ى «طیّب» در جایى بکار مى‏رود که مطابق طبع و فطرت انسان باشد)

آیه 87 : - خوردنى‏ها، پوشیدنى‏ها و لذایذ حلال، براى انسان آفریده شده است. «لکم»

آیه 88: - ایمان، با افراط وتفریط سازگار نیست. «یا ایّها الّذین آمنوا... لاتعتدوا...»

آیه 87 : در مکتب اسلام، انزوا، رهبانیّت، افراط و تفریط ممنوع است. «لا تحرّموا طیّبات... و لاتعتدوا»

آیه 87 : - محروم‏کردن خود از طیّبات، یک تعدّى و تجاوز است. «لاتعتدوا»

آیه 87 : - در بهره‏گیرى از حلال‏ها، اسراف و زیاده روى نکنیم. «لا تعتدوا»

ایه 87 : افراط و تفریط، سبب محروم شدن از محبّت خداست. «انّ اللّه لایحبّ المعتدین»

آیه 88 : معمولاً فرمان «کلوا» در قرآن، همراه با دستور دیگرى آمده است، (خوردن هم باید با اهداف معنوی همراه باشه نه فقط سیر کردن شکم و لذت بردن از غذا )مانند: 

کلوا . . . واشکروا» بخورید و شکر کنید.
«کلوا . . . ولاتطغوا» بخورید و طغیان نکنید.
«کلوا . . . واعملوا» بخورید و کار شایسته انجام دهید.
«کلوا . . . وأطعموا» بخورید و بخورانید.
کلوا . . . ولاتسرفوا» بخورید و اسراف نکنید.
«کلوا . . . ولاتتّبعوا خطوات الشیطان» بخورید و دنباله‏رو شیطان مباشید

آیه 88 : در مسائل تغذیه دقّت کنیم. «حلالاً، طیباً، واتّقوا» (هم شیوه‏ى کسب، حلال باشد و هم شیوه‏ى مصرف آن)

آیه 88 : 3- رزق همه به دست اوست، پس عجله و حرص و حرام‏خوارى نداشته باشیم. «رزقکم اللّه حلالا طیّبا»

آیه 88 : تقوا، لازمه‏ى ایمان است. «واتّقوا اللّه الّذى أنتم به مؤمنون»

آیه 89 : امام صادق‏علیه السلام در تفسیر واژه «لغو» در سوگند فرمود: گفتن «لا واللَّه» و «بلى واللَّه» بدون آنکه قصد جدّى داشته باشد، سوگند لغو است.

آیه 89 : اسلام از هر بهانه ای برای آزاد کردن بردگان استفاده کرده (آیاتی که در مورد برده بود و بحثایی که شد در سوره نسا رو که یادتون هست )

آیه 89 : خداوند در هر کاراشتباهی امکان جبران رو گذاشته