452 . صفحه 452

بیست و دوم اسفند : 

نفیسه : 

(آیه 154)-درطی چند آیه قبل دیدیم که مشرکان عرب به دلیل انحطاط فکری و نداشتن علم کافی،برای خداوند نیز همانند خود فرزند و گاهی همسر قائل میشدند این آیه در ادامه میفرماید: «شما را چه شده است؟ چگونه حکم مى‏کنید»؟! هیچ مى‏فهمید چه مى‏گوئید؟ (ما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ).

(آیه 155)- آیا وقت آن نرسیده است که از این لا طائلات و خرافات زشت و رسوا دست بردارید؟ «آیات متذکر نمى‏شوید»؟ (أَ فَلا تَذَکَّرُونَ).

این سخنان به قدرى باطل و بى‏پایه است که اگر آدمى یک ذره عقل و درایت داشته باشد و اندیشه کند باطل بودن آن را درک مى‏نماید.

(آیه 156)- بعد از ابطال ادعاى خرافى آنها با یک دلیل حسى و یک دلیل عقلى، به سومین دلیل مى‏پردازد که دلیل نقلى است، مى‏گوید: اگر چنین چیزى که شما مى‏گوئید صحت داشت باید اثرى از آن در کتب پیشین باشد «یا شما دلیل روشنى در این باره دارید»؟! (أَمْ لَکُمْ سُلْطانٌ مُبِینٌ).

(آیه 157)- اگر دارید «پس کتابتان را بیاورید اگر راست مى‏گوئید»! (فَأْتُوا بِکِتابِکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ).

در کدام کتاب؟ در کدام نوشته؟ و در کدام وحى آسمانى چنین چیزى آمده، و بر کدام پیامبر نازل شده است؟!

(آیه 158)- در این آیه به یکى دیگر از خرافات مشرکان عرب مى‏پردازد، و آن نسبتى است که میان «خدا» و «جن» قائل بودند! سخن را از صورت «خطاب» درآورده و به صورت «غائب» مطرح مى‏کند، گوئى آنها چنان بى‏ارزشند که بیش از این شایستگى و لیاقت رویاروئى در سخن را ندارند، مى‏فرماید: «آنها [مشرکان‏] میان او [خداوند] و جن (خویشاوندى و) نسبتى قائل شدند»! (وَ جَعَلُوا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْجِنَّةِ نَسَباً).

منظور از «نسب» هر گونه نسبت و رابطه است، هر چند جنبه خویشاوندى نداشته باشد، و مى‏دانیم که جمعى از مشرکان عرب جن را مى‏پرستیدند و آنها را شریک خدا مى‏پنداشتند، و به این ترتیب رابطه‏اى میان آنها و خداوند قائل بودند.

به هر حال قرآن مجید این عقیده خرافى را سخت انکار کرده، مى‏گوید: «در حالى که جنیان به خوبى مى‏دانند که این بت پرستان در دادگاه الهى احضار مى‏شوند» (وَ لَقَدْ عَلِمَتِ الْجِنَّةُ إِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ).

(آیه 159)- بعد مى‏افزاید: «منزه است خداوند از آنچه توصیف مى‏کنند» (سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یَصِفُونَ).

(آیه 160)- هیچ توصیفى شایسته ذات مقدس پروردگار نیست «مگر (آنچه) بندگان مخلص خدا» از روى آگاهى در مورد او دارند (إِلَّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ).

بندگانى که از هرگونه شرک و هواى نفس و جهل و گمراهى مبرا هستند، و خدا را جز به آنچه خودش اجازه داده توصیف نمى‏کنند.

آرى! باید به سراغ سخنان پیامبر صلّى اللّه علیه و اله و خطبه‏هاى نهج البلاغه على علیه السّلام و دعاهاى پر مغز امام سجاد در صحیفه سجادیه رفت، و در پرتو توصیفهاى این بندگان مخلص خدا، خدا را شناخت.

(آیه 161)- ادعاهاى دروغین! در آیات پیشین سخن از معبودهاى مختلف مشرکین به میان آمد، قرآن همین مسأله را تعقیب کرده، نخست این بحث را به میان مى‏آورد که وسوسه‏هاى شما بت پرستان در دلهاى پاکان و نیکان اثرى ندارد، و تنها قلوب آلوده و ارواح دوزخى و متمایل به فساد شماست که خود را تسلیم این وسوسه‏ها مى‏سازد، مى‏فرماید: «شما و آنچه را پرستش مى‏کنید ...» (فَإِنَّکُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ).

(آیه 162)- «هرگز نمى‏توانید کسى را (با آن) فریب دهید» و با فتنه و فساد از خداوند منحرف سازید (ما أَنْتُمْ عَلَیْهِ بِفاتِنِینَ).

(آیه 163)- «مگر آنها که در آتش دوزخ وارد مى‏شوند»! (إِلَّا مَنْ هُوَ صالِ الْجَحِیمِ).

(آیه 164)- بعد از این سه آیه که مسأله اختیار انسانها را در برابر فتنه جوئى و اغواگرى بت پرستان روشن مى‏سازد، ضمن سه آیه دیگر از مقام والاى فرشتگان خدا سخن مى‏گوید، همان فرشتگانى که بت پرستان آنها را دختران خدا مى‏پنداشتند، و جالب این که سخن را از زبان خود آنها بیان کرده، مى‏گوید:

 «و هیچ یک از ما نیست جز آنکه مقام معلومى دارد» (وَ ما مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ).

(آیه 165)- «و ما همگى (براى اطاعت فرمان خداوند به صف ایستاده‏ایم» و چشم بر امر او داریم (وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ).

(آیه 166)- «و ما همه تسبیح‏گوى او هستیم»، و او را از آنچه لایق ذات پاکش نیست منزه مى‏شمریم (وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ).

آرى! ما بندگانیم که جان و دل بر کف داریم، همواره چشم بر امر، و گوش بر فرمانش سپرده‏ایم، ما کجا و فرزندى خدا کجا؟

در حقیقت آیات سه گانه فوق به سه قسمت از صفات فرشتگان اشاره مى‏کند: نخست این که هر کدام رتبه و منزلتى دارند که از آن تجاوز نمى‏کنند.

دیگر این که آنها دائما آماده اطاعت فرمان خدا در عرصه آفرینش و اجراى اوامر او در پهنه عالم هستى هستند.

سوم این که آنها پیوسته تسبیح خدا مى‏گویند و او را از آنچه لایق مقامش نیست منزه مى‏شمرند.

(آیه 167)- سپس در چهار آیه دیگر به یکى از عذرهاى ناموجه این مشرکان در ارتباط با همین مسأله بت پرستى و مطالب دیگر اشاره کرده و پاسخ مى‏دهد، مى‏فرماید: «آنها پیوسته مى‏گفتند:» (وَ إِنْ کانُوا لَیَقُولُونَ).

(آیه 168)- «اگر یکى از کتابهاى پیشینیان نزد ما بود» (لَوْ أَنَّ عِنْدَنا ذِکْراً مِنَ الْأَوَّلِینَ).

(آیه 169)- «به یقین ما بندگان مخلص خدا بودیم» (لَکُنَّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ).

این همه از بندگان مخلص و آنان که خدایشان خالص کرده است سخن مگوى، و پیامبران بزرگى همچون نوح و ابراهیم و موسى و غیر آنها را به رخ ما مکش، ما هم اگر مشمول لطف خدا شده بودیم و یکى از کتب آسمانى بر ما نازل مى‏شد، در زمره این بندگان مخلص بودیم!

(آیه 170)- این آیه مى‏گوید این آرزوى آنها هم اکنون جامه عمل به خود پوشیده و بزرگترین کتاب آسمانى خدا «قرآن مجید» بر آنان نازل شده، اما این دروغ پردازان پر ادعا «به آن کافر شدند (و از در مخالفت و انکار و دشمنى درآمدند) ولى به زودى (نتیجه کار خود را) خواهند دانست» (فَکَفَرُوا بِهِ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ).

(آیه 171)- حزب اللّه پیروز است! به دنبال بحثهاى گوناگونى که پیرامون مبارزات انبیاى بزرگ و کارشکنیهاى مشرکان بى‏ایمان طى آیات این سوره آمده است، اکنون که به آخرین آیات سوره نزدیک مى‏شویم مهمترین مسأله را در این رابطه بیان مى‏کند، و آن خبر از پیروزى نهائى لشکر خدا بر لشکر شیطان و دشمنان حق است، تا مؤمنان در هر عصر و زمان به این وعده بزرگ الهى دلگرم شوند و براى ادامه مبارزه با لشکر باطل آماده و مقاوم گردند.

مى‏فرماید: «وعده قطعى ما براى بندگان فرستاده ما از پیش مسلّم شده ...»

(وَ لَقَدْ سَبَقَتْ کَلِمَتُنا لِعِبادِنَا الْمُرْسَلِینَ).

(آیه 172)- «که آنان یارى شدگانند» (إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُورُونَ).

(آیه 173)- «و لشکر ما (در تمام صحنه‏ها) پیروزند»َ إِنَّ جُنْدَنا لَهُمُ الْغالِبُونَ).

چون عبارت صریح و گویا، و چه وعده روح پرور و امید بخشى؟!

(آیه 174)- سپس در ادامه این آیات، هم براى دلدارى پیامبر صلّى اللّه علیه و اله و مؤمنان و تأکید بر پیروزى، و هم تهدید مشرکان بى‏خبر مى‏گوید: «از آنها [کافران‏] روى بگردان تا زمان معیّنى» که فرمان جهاد فرارسد (فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حِینٍ).

(آیه 175)- سپس این جمله را با تهدید دیگرى تأکید کرده، مى‏فرماید: «وضع آنها را بنگر (چه بى‏محتواست) اما به زودى (نتیجه اعمال خود را) مى‏بینند» (وَ أَبْصِرْهُمْ فَسَوْفَ یُبْصِرُونَ). به زودى پیروزى تو و مؤمنان، و شکست ذلت بار خود را در این دنیا، و مجازات الهى را در جهان دیگر خواهند دید.

(آیه 176)- و از آنجا که این خیره‏سران بى‏شرم پیوسته این سخن را تکرار مى‏کردند که وعده عذاب الهى چه شد؟ و اگر راست مى‏گوئى چرا معطلى؟ قرآن با لحنى تهدیدآمیز در پاسخ آنها مى‏گوید: «آیا اینها براى عذاب ما عجله مى‏کنند»؟

(أَ فَبِعَذابِنا یَسْتَعْجِلُونَ).

گاه مى‏گویند: این وعده الهى چه شد؟ و گاه مى‏گویند این پیروزى کى خواهد آمد؟

(آیه 177)- «اما هنگامى که عذاب ما در آستانه خانه‏هایشان فرود آید انذار شدگان صبحگاه بدى خواهند داشت» (فَإِذا نَزَلَ بِساحَتِهِمْ فَساءَ صَباحُ الْمُنْذَرِینَ).

این تعبیر نزول عذاب را در متن زندگى آنها و مبدل شدن کانون آرامش آنها را به کانونى از وحشت و اضطراب نشان مى‏دهد.

(آیه 178)- به آنها اعتنا مکن! گفتیم آیات آخر این سوره در حقیقت وسیله‏اى است براى دلدارى پیامبر و مؤمنان راستین و تهدیدى است براى کفار لجوج.

این آیه بار دیگر با لحنى تهدید آمیز مى‏فرماید: «از آنها روى بگردان (و آنان را به حال خود واگذار) تا زمان معیّنى» (وَ تَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حِینٍ).

(آیه 179)- «و وضع کارشان را ببین، آنها نیز به زودى (نتیجه اعمال خود را) مى‏بینند»! (وَ أَبْصِرْ فَسَوْفَ یُبْصِرُونَ).

این تکرار به خاطر تأکید است که آنها بدانند این یک مسأله قطعى است که به زودى مجازات و شکست و ناکامى خود را خواهند دید، و به نتائج مرارت بار اعمالشان گرفتار مى‏شوند و پیروزى مؤمنان نیز قطعى و مسلم است.

(آیه 180)- سپس سوره با سه جمله پر معنى درباره «خداوند» و «پیامبران» و «جهانیان» پایان مى‏یابد.

مى‏فرماید: «منزه است پروردگار تو، پروردگار عزّت (و قدرت) از آنچه آنان [مشرکان و جاهلان‏] توصیف مى‏کنند» (سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ).

گاه فرشتگان را دختران او مى‏نامند، گاه در میان او و جن نسبتى قائل مى‏شوند، و گاه موجودات بى‏ارزشى همچون قطعات سنگ و چوب را همردیف او قرار مى‏دهند.

(آیه 181)- و در جمله دوم همه پیامبران را مورد لطف بى‏پایان خویش قرار داده، مى‏گوید: «و سلام بر رسولان» (وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِینَ).

سلامى که نشانه سلامت و عافیت از هرگونه عذاب و کیفر روز قیامت، سلامى که امان در برابر شکستها و دلیل بر پیروزى بر دشمنان است.

(آیه 182)- و سرانجام سخن را با حمد الهى پایان داده، مى‏گوید: «و حمد و ستایش مخصوص خداوندى است که پروردگار جهانیان است» (وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ).

سه آیه اخیر مى‏تواند اشاره و مرورى اجمالى بر تمام مسائل این سوره باشد، چرا که بخش مهمى از این سوره پیرامون توحید و مبارزه با انواع شرک بود، و آیه اول با تسبیح و تنزیه خداوند از توصیفهاى مشرکان، همه را بازگو مى‏کند.

بخش دیگرى از این سوره بیان گوشه‏هائى از حالات هفت پیامبر بزرگ بود، آیه دوّم اشاره‏اى به آنهاست.

و بالاخره بخش دیگرى از نعمتهاى الهى، مخصوصا انواع نعمتهاى بهشتى، و پیروزى جنود الهى بر لشکر کفر سخن مى‏گفت، و حمد و ستایش خدا در پایان کار اشاره‏اى به همه اینهاست.

در روایات متعددى مى‏خوانیم: «کسى که مى‏خواهد در روز قیامت اجر و پاداش او با پیمانه بزرگ و کامل داده شود باید آخرین سخنش در هر مجلسى که مى‏نشیند این بوده باشد: سبحان ربّک ربّ العزّة عمّا یصفون و سلام على المرسلین و الحمد للّه ربّ العالمین».

درسهایی از سوره ی صافات

182- و الحمدلله رب العالمین

7-جن و شیاطین جنی قدرت دستیابی به غیب را دارند،اما از آن منع شده اند.

18-انکار لجوجانه معاد سبب خواری در قیامت است.

28،29-در قیامت هیچ کس حاضر نیست جرم دیگران را بر عهده گیرد.

40-آنچه سبب برگزیدگی انسان نزد خداوند میشود،بندگی است.

51-در بهشت خاطرات دنیا فراموش نمیشود.

57-اگر یک لحظه لطف خدا قطع شود، سقوط انسان حتمی است.

61-ایمان به تنهایی کافی نیست عمل لازم است. 

74-با وجود اکثریت فاسد،میتوان بنده خدا بود و در جامعه ی فاسد هضم نشد.

75-با اینکه خداوند از درون همه آگاه است،اما در گفتن و خواستن و دعا کردن آثار خاصی است.

80-عامل بقای نام نیک در میان مردم و سلام از سوی خداوند،نیکوکاری است.

82-هنگام نزول عذاب در دنیا، تنها مومنان نجات می‌یابند و دیگران کیفر میشوند،چه کافرباشند و چه بی تفاوت.چون آیه میفرماید:(اغرقنا الاخرین) و نمیفرماید:(اغرقنا الکافرین).

100-اولاد صالح هبه ی الهی و یکی ازدعاهای انبیاست.

102-عمل به وظیفه، صبر و پایداری میخواهد و صبر را باید از خدا خواست. 

102- در کارها (ان شاء الله)بگوییم.

122-راه دریافت الطاف الهی، ایمان به او و بندگی اوست.

140-142-برخی مشکلات ما در زندگی،ناشی از کوتاهی در انجام مسوولیت است.

148-توبه از گذشته زمینه ی کامیابی در آینده است.قوم یونس توبه کردند و خداوند قهر خود را بازگرفت و آنان را کامیاب ساخت.

168-170-ادعا بسیار و مدعیان فراوان، هنگام عمل است که مومن از کافر شناخته می‌شود.