179 . صفحه 179

 

بیست و سوم خرداد :

نفیسه :

(آیه 17)- سپس براى این که مسلمانان از پیروزى بدر مغرور نشوند و تنها بر نیروى جسمانى خودشان تکیه نکنند بلکه همواره دل و جان خود را به یاد خدا و مددهاى او گرم و روشن نگاه دارند مى‏گوید:«این شما نبودید که دشمنان را در میدان بدر کشتید بلکه خداوند آنها را به قتل رساند» (فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ).«و تو اى پیامبر! نیز خاک و ریگ در صورت آنها نپاشیدى بلکه خدا پاشید» (وَ ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اللَّهَ رَمى‏).در دنباله آیه اشاره به نکته مهم دیگرى مى‏کند و آن این که: میدان بدر یک میدان آزمایش براى مسلمانان بود «و خدا مى‏خواست مؤمنان را از سوى خود به وسیله این پیروزى امتحان خوبى کند» (وَ لِیُبْلِیَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ بَلاءً حَسَناً).و با این جمله آیه را تمام مى‏کند که «خداوند هم شنوا و هم داناست» (إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ).یعنى خدا صداى استغاثه پیامبر و مؤمنان را شنید و از صدق نیّت و اخلاص آنها آگاه و با خبر بود، و به همین دلیل همگى را مشمول لطف قرار داد و بر دشمن پیروز ساخت، و در آینده نیز خدا بر طبق نیّات و میزان اخلاص و اندازه پایمردى و استقامت مسلمانان با آنها رفتار خواهد کرد.

 

(آیه 18)- در این آیه براى تأکید و تعمیم این موضوع مى‏فرماید:«سرنوشت مؤمنان و کافران و عاقبت کارشان همان بود که شنیدید» (ذلِکُمْ).سپس به عنوان ذکر علت مى‏گوید: «خداوند نقشه‏هاى کافران را (در برابر مؤمنان) ضعیف و سست مى‏کند» تا نتوانند آسیبى به آنها و برنامه‏هایشان برسانند (وَ أَنَّ اللَّهَ مُوهِنُ کَیْدِ الْکافِرِینَ).

 

(آیه 19)- بعد از پایان جنگ بدر آیه نازل شد و به مؤمنان چنین گفت:«اگر شما فتح و پیروزى مى‏خواهید، پیروزى به سراغ شما آمد و اگر (از مخالفت) خوددارى کنید، براى شما بهتر است و اگر بازگردید، ما هم باز خواهیم گشت» (إِنْ تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جاءَکُمُ الْفَتْحُ وَ إِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ إِنْ تَعُودُوا نَعُدْ).«و جمعیت شما هر چند زیاد باشد، شما را (از یارى خدا) بى‏نیاز نخواهد کرد و خداوند با مؤمنان است»! (وَ لَنْ تُغْنِیَ عَنْکُمْ فِئَتُکُمْ شَیْئاً وَ لَوْ کَثُرَتْ وَ أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُؤْمِنِینَ).بنابراین که مخاطب در آیه مؤمنان باشند تفسیر آیه چنین است:بعد از جنگ بدر- چنانکه دیدیم- میان بعضى از مسلمانان ضعیف الایمان بر سر تقسیم غنائم جنگى گفتگو واقع شد آیات آغاز سوره نازل گردید و آنها را توبیخ کرد و غنایم را دربست در اختیار پیامبر گذارد، و او هم بطور مساوى در میان مسلمانان تقسیم کرد سپس براى تعلیم و تربیت مؤمنان، حوادث جنگ بدر را به یاد آنها آورد که چگونه خداوند آنها را در برابر یک گروه نیرومند پیروز کرد.این آیه نیز همان مطلب را دنبال مى‏کند که اگر شما مسلمانان از خداوند تقاضاى فتح و پیروزى کردید خدا دعاى شما را مستجاب کرد و پیروز شدید.و اگر از اعتراض و گفتگو در برابر پیامبر صلّى اللّه علیه و آله خوددارى کنید به سود شماست.و اگر به همان روش اعتراض آمیز خود باز گردید ما هم باز مى‏گردیم و شما را در چنگال دشمن تنها رها مى‏سازیم، و جمعیت شما هر چند زیاد هم باشد بدون یارى خدا کارى از پیش نخواهید برد و خداوند با مؤمنان راستین و مطیع فرمان او و پیامبرش مى‏باشد.

 

(آیه 20)- شنوندگان ناشنوا! این آیه در زمینه دعوت مسلمانان به اطاعت کامل از پیامبر اسلام در جنگ و صلح و در همه برنامه‏ها چنین مى‏گوید: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! اطاعت خدا و پیامبرش کنید» (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ).و باز براى تأکید اضافه مى‏کند:«هیچ گاه از اطاعت فرمان او روى گردان نشوید در حالى که سخنان او و اوامر و نواهیش را مى‏شنوید»(وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ).لحن آیه نشان مى‏دهد که بعضى از مؤمنان از وظیفه خود در این زمینه کوتاهى کرده بودند.

 

(آیه 21)- در این آیه بار دیگر روى همین مسأله تکیه کرده، مى‏گوید:«همانند کسانى نباشید که مى‏گفتند شنیدیم ولى در حقیقت نمى‏شنیدند»(وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا یَسْمَعُونَ).

 

(آیه 22)- از آنجا که گفتار بدون عمل و شنیدن بدون ترتیب اثر یکى از بزرگترین بلاهاى جوامع انسانى و سر چشمه انواع بدبختیهاست بار دیگر در این آیه روى همین مسأله تکیه کرده و با بیان زیباى دیگر بحث را ادامه داده، مى‏گوید:«بدترین جنبندگان نزد خدا افرادى هستند که نه گوش شنوا دارند و نه زبان گویا، و نه عقل و درک، کر و لال و بى‏عقلند» (إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِینَ لا یَعْقِلُونَ).از آنجا که قرآن کتاب عمل است نه یک کتاب تشریفاتى همه جا روى نتایج تکیه مى‏کند، در این آیه نیز کسانى که ظاهرا گوشهاى سالم دارند ولى در مسیر شنیدن آیات خدا و سخنان حق و برنامه‏هاى سعادت بخش نیستند، آنها را فاقد گوش مى‏داند و کسانى که زبان سالمى دارند امّا مهر سکوت بر لب زده نه دفاعى از حق مى‏کنند و نه مبارزه‏اى با ظلم و فساد نه ارشاد جاهل و نه امر به معروف و نه نهى از منکر و نه دعوت به راه حق بلکه این نعمت بزرگ خدا را در مسیر بیهوده گویى یا تملق و چاپلوسى در برابر صاحبان زر و زور و یا تحریف حق و تقویت باطل به کار مى‏گیرند همچون افراد لال و گنگ مى‏داند و آنان که از نعمت هوش و عقل بهره‏مندند اما درست نمى‏اندیشند همچون دیوانگان مى‏شمرد!

 

(آیه 23)- در روایات آمده است که جمعى از بت پرستان لجوج نزد پیامبر آمده، گفتند: اگر جدّ بزرگ ما «قصىّ بن کلاب» را زنده کنى و گواهى به نبوت تو دهد ما همگى تسلیم خواهیم شد- آیه نازل شد و به آنها پاسخ داد.آیه مى‏گوید: خداوند هیچ گونه مضایقه در دعوت آنها به سوى حق ندارد اگر آنها آمادگى مى‏داشتند و «خدا از این نظر خیر و نیکى در آنها مى‏دید حرف حق را به هر صورت بود به گوش آنها مى‏رسانید» (وَ لَوْ عَلِمَ اللَّهُ فِیهِمْ خَیْراً لَأَسْمَعَهُمْ). ولى آنها دروغ مى‏گویند و بهانه مى‏گیرند و هدفشان شانه خالى کردن از زیر بار حقّ است.«و اگر با این حال (خداوند خواسته آنها را بپذیرد و) سخنان حق را بیش از این به گوش آنها بخواند (و یا جدّشان قصىّ بن کلاب را زنده کند و گواهى او را بشنوند) باز رو گردان مى‏شوند و اعراض مى‏کنند» (وَ لَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ).این جمله‏ها در باره کسانى است که بارها سخنان حق را شنیده‏اند و آیات روح پرور قرآن به گوش آنها رسیده و محتواى عالى آن را فهمیده‏اند ولى باز بر اثر تعصّب و لجاجت در مقام انکار بر آمدند.این آیه جواب دندان شکنى است براى پیروان مکتب جبر، و نشان مى‏دهد که سر چشمه همه سعادتها از خود انسان شروع مى‏شود.

 

(آیه 24)- دعوت به سوى حیات و زندگى: در تعقیب آیات گذشته که مسلمانان را به علم و عمل و اطاعت و تسلیم دعوت مى‏کرد در اینجا همان هدف از راه دیگرى دنبال مى‏شود.نخست مى‏گوید: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! اجابت کنید دعوت خدا و پیامبر را به هنگامى که شما را به چیزى مى‏خواند که شما را زنده مى‏کند» (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ).آیه فوق با صراحت مى‏گوید که دعوت اسلام، دعوت به سوى حیات و زندگى در تمام زمینه‏هاست و مردم عصر جاهلیت تنها از حیات مادى و حیوانى برخوردار بودند.سپس مى‏گوید: «و بدانید که خداوند میان انسان و قلب او حائل مى‏شود، و این که همه شما نزد او در قیامت اجتماع خواهید کرد» (وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ).خداوند در همه جا حاضر و ناظر و به همه موجودات احاطه دارد، در عین این که با موجودات این جهان یکى نیست از آنها جدا و بیگانه هم نمى‏باشد، مرگ و حیات، علم و قدرت، آرامش و امنیّت، توفیق و سعادت همه در دست او و به قدرت اوست و به همین دلیل انسان نه چیزى را مى‏تواند از او مکتوم دارد و نه کارى را بى‏توفیق او انجام دهد و نه سزاوار است به غیر او روى آورد و از غیر او تقاضا کند، چرا که او مالک همه چیز و محیط به تمام وجود انسان است!

 

(آیه 25)- سپس اشاره به عواقب شوم عدم پذیرش دعوت حیات بخش خدا و پیامبر مى‏کند و مى‏گوید: «از فتنه‏اى بپرهیزید که تنها دامن ستمکاران شما را نمى‏گیرد» بلکه همه را فرا خواهد گرفت (وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً).در آیه مورد بحث «فتنه» به معناى بلاها و مصائب اجتماعى است که دامن همه را مى‏گیرد، ومفهوم آن این است: افراد جامعه نه تنها موظفند وظایف خود را انجام دهند بلکه موظفند دیگران را هم به انجام وظیفه وا دارند زیرا اختلاف و پراکندگى و ناهماهنگى در مسائل اجتماعى موجب شکست برنامه‏ها خواهد شد و دود آن در چشم همه مى‏رود.در پایان آیه با زبان تهدیدآمیز مى‏گوید:«بدانید خداوند مجازاتش شدید است» (وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقابِ).

 

اعظم :

ایه 17:

تا خواست خداوند نباشد اسباب ظاهری عمل نخواهد کرد

 

ایه 17:

برای چندمین بار تا اینجای قرآن ذکر کردیم که سنت امتحان الهی همیشه برقراره

در سختیها و راحتیها

فقر و دارایی

پیروزی و شکست

در این ایه پیروزی در جنگ بدر رو امتحانی برای مومنین ذکر می کند

 

ایه 18:

در مقابل اراده خداوند کید و حیله کافران بر باد است

 

ایه 19:

وقتی خداوند خیر رو برای گروهی در نظر داشته باشه کثرت افراد گروه مقابل تاثیری در اراده خداوند بر اون خیر نداره

 

ایه 20 :

اگر چه این ایه در مورد جنگ بوده

ولی یه فرمان عام هستش

ماها هم که سخن رسول رو از طریق احادیثشون میشنویم

ملزم به اطاعت و عدم سرپیچی هستیم

 

و قطعا تمام بلاهایی که سرمون میاد ناشی از نافرمانیهامون هستش

 

ایه 21:

وقتی می شنوید، ولی اطاعت نمی کنید، گویا اصلانشنیده اید و تصدیق ظاهری هم بدون ایمان و اطاعت هیچ فایده ای نداشته و فرقی با نشنیدن و تصدیق نکردن ندارد.

 

ایه 22:

به نظرتون بدترین جنبدگان نزد خداوند کی ها هستند ؟

تو این ایه جوابش هست

 

کسانی که مانند کرها سخن حق را نمی شنوند ومانند لالها آن راتصدیق نمی کنند و هیچ تفکری هم نمی نمایند و لذا راهی به سوی پذیرش حق ندارند و هیچ خیری در آنها نیست .

 

خداوندا ما را در ردیف این موجودات قرار نده

 

A .T, [13.06.15 13:12]

ایه 23:

همه خیرها و شرها به درون خود ادم و اراده خود فرد بر می گرده

 

خداوند اگر خیری رو در بنده ای ببینه اونو از هدایت محروم نمی کنه

نه ظالم هستش و نه بخیل

 

A .T, [13.06.15 13:18]

ایه 24:

دستورات دین که از طریق پیامبر و امامان به ما رسیده یک سلسله دستور خشک و بی روح نیست

اگر دستورات اونا رو با گوش جان بشنویم و عمل کنیم

حیات واقعی و زندگی واقعی رو تجربه خواهیم کرد

حیات واقعی در سایه عمل و اطاعت از دستورات خدا ورسول هستش

 

اونچه در دوری از این دستورات در دنیا در حال رخ دادنه

یه جور زیستن مادی هستش

مردگان متحرک

 

A .T, [13.06.15 13:20]

ایه 24 :

از اونجایی که همه انسانها مخلوق خداوند هستن

خداوند بر همه افکار و وجود ما احاطه کامل داره

و بین ما و قلب ما حایله

کنایه از تسلط کامل خداوند بر وجود ما

و اگاهیش از درون ما

 

A .T, [13.06.15 13:24]

ایه 25:

،در این آیه می خواهد همه مؤمنان را از فتنه ای که مخصوص به ستمکاران از ایشان بوده و مربوط به کفار ومشرکان نیست ، بیم دهد و بگوید که اثر این فتنه همه را در بر خواهد گرفت ،پس واجب است که همه با امر به معروف و نهی از منکر به قطع ریشه آن فتنه بپردازندتا اختلافات داخلی که وحدت ، آنها را تهدید می کند و باعث فرقه فرقه شدن آنهامی شود، از بین برود، چون در غیر این صورت هر دسته ای که غالب شوند، زمام امور را بدست می گیرند و مسلم است که این غلبه ، غلبه فساد است نه غلبه کلمه حق و دین حنیفی که خداوند همه مسلمانان را در آن شریک ساخته ، پس فتنه همان اختلاف و تفرقه بین امت است که آثار آن گریبانگیر همه مردم می گردد