142 . صفحه 142
هفدهم اردیبهشت :
نفیسه :
(آیه 111)- چرا افراد لجوج به راه
نمىآیند؟این آیه با آیات قبل مربوط است، هدف این چند آیه این است که روشن سازد جمعى
از تقاضا کنندگان معجزات عجیب و غریب در تقاضاهاى خود صادق نیستند و هدفشان پذیرش حق
نمىباشد، لذا بعضى از خواستههاى آنها (مثل آمدن خدا در برابر آنان!) اصولا محال است.قرآن
در این آیه با صراحت مىگوید: «اگر ما (آنطور که درخواست کرده بودند) فرشتگان را بر
آنها نازل مىکردیم و مردگان مىآمدند و با آنها سخن مىگفتند و خلاصه هر چه مىخواستند
در برابر آنها گرد مىآوردیم، باز ایمان نمىآوردند» (وَ لَوْ أَنَّنا نَزَّلْنا إِلَیْهِمُ
الْمَلائِکَةَ وَ کَلَّمَهُمُ الْمَوْتى وَ حَشَرْنا عَلَیْهِمْ کُلَّ شَیْءٍ قُبُلًا
ما کانُوا لِیُؤْمِنُوا).سپس براى تأکید مطلب مىفرماید: «تنها در یک صورت ممکن است
ایمان بیاورند و آن این که خداوند با مشیت اجبارى خود آنها را وادار به قبول ایمان
کند» (إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ). و بدیهى است که این گونه ایمان هیچ فایده تربیتى
و اثر تکاملى نخواهد داشت.و در پایان آیه اضافه مىکند که «بیشتر آنها جاهل و بىخبرند»
(وَ لکِنَّ أَکْثَرَهُمْ یَجْهَلُونَ)
(آیه 112)- در آیات قبل گفتیم وجود
دشمنان سرسخت و لجوج در برابر پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله منحصر به او نبود
در این آیه مىفرماید: «این چنین در برابر هر پیامبرى دشمنى از شیاطین انس و جن قرار
دادیم» (وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ).و
کار آنها این بوده که «سخنان فریبندهاى براى اغفال یکدیگر بطور اسرار آمیز و احیانا
در گوشى به هم مىگفتند»(یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً).ولى
اشتباه نشود «اگر خداوند مىخواست مىتوانست به اجبار جلو همه آنها را بگیرد» (وَ لَوْ
شاءَ رَبُّکَ ما فَعَلُوهُ).ولى خداوند این کار را نکرد، زیرا مىخواست مردم آزاد باشند
تا میدانى براى آزمایش و تکامل و پرورش آنها وجود داشته باشد.لذا در پایان آیه به پیامبرش
دستور مىدهد که به هیچ وجه به این گونه شیطنتها اعتنا نکند«و آنها و تهمتهایشان را
به حال خود واگذارد»(فَذَرْهُمْ وَ ما یَفْتَرُونَ).
(آیه 113)- در این آیه نتیجه تلقینات
و تبلیغات فریبنده شیاطین را چنین بازگو مىکند که: «سر انجام کار آنها این خواهد شد
که افراد بىایمان یعنى آنها که به روز رستاخیز عقیده ندارند به سخنان آنها گوش فرا
دهند و دلهایشان به آن متمایل گردد» (وَ لِتَصْغى إِلَیْهِ أَفْئِدَةُ الَّذِینَ لا
یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ).سپس مىفرماید: «سر انجام این تمایل، رضایت کامل به برنامههاى
شیطانى خواهد شد» (وَ لِیَرْضَوْهُ).و پایان همه آنها ارتکاب انواع گناهان و اعمال
زشت و ناپسند خواهد بود «و هر گناهى که بخواهند انجام دهند» (وَ لِیَقْتَرِفُوا ما
هُمْ مُقْتَرِفُونَ)
(آیه 114)- این آیه در حقیقت نتیجه
آیات قبل است، و مىگوید: با این همه آیات روشنى که در زمینه توحید گذشت چه کسى را
باید به داورى پذیرفت؟«آیا غیر خدا را به داورى بپذیرم» (أَ فَغَیْرَ اللَّهِ أَبْتَغِی
حَکَماً). «با این که اوست که این کتاب بزرگ آسمانى را که تمام نیازمندیهاى تربیتى
انسان در آن آمده و میان حق و باطل، نور و ظلمت، کفر و ایمان، جدایى افکنده به سوى
شما نازل کرده است»(وَ هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ إِلَیْکُمُ الْکِتابَ مُفَصَّلًا).سپس
مىگوید: نه تنها تو و مسلمانان مىدانید که این کتاب از طرف خدا است بلکه «اهل کتاب
(یهود و نصارى) که نشانههاى این کتاب آسمانى را در کتب خود دیدهاند مىدانند از سوى
پروردگار تو به حق نازل شده است» (وَ الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَعْلَمُونَ
أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِنْ رَبِّکَ بِالْحَقِّ).بنابراین، جاى هیچ گونه شک و تردیدى در
آن نیست «و تو اى پیامبر هرگز در آن تردید مکن»(فَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِینَ).
(آیه 115)- در این آیه مىفرماید:
«کلام پروردگار تو با صدق و عدل تکمیل شد و هیچ کس قادر نیست کلمات او را دگرگون سازد
و او شنونده و داناست» (وَ تَمَّتْ کَلِمَةُ رَبِّکَ صِدْقاً وَ عَدْلًا لا مُبَدِّلَ
لِکَلِماتِهِ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ).منظور از «کلمه» در آیه فوق، قرآن است
زیرا در آیات قبل نیز سخن از «قرآن» در میان بوده است.در حقیقت آیه مىگوید: به هیچ
وجه قرآن جاى تردید و شک نیست، زیرا از هر نظر کامل و بىعیب است، تواریخ و اخبار آن،
همه صدق و احکام و قوانین آن همه عدل است.بعضى از مفسران با این آیه استدلال بر عدم
امکان راه یافتن تحریف در قرآن کردهاند، زیرا جمله «لا مبدّل لکلماته» اشاره به این
است که هیچ کس نمىتواند تغییر و تبدیلى نه از نظر لفظ و نه از نظر اخبار و نه از نظر
احکام در قرآن ایجاد کند، و همیشه این کتاب آسمانى که باید تا آخر دنیا راهنماى جهانیان
باشد از دستبرد خائنان و تحریف کنندگان مصون و محفوظ خواهد بود.
(آیه 116)- مىدانیم آیات این سوره
در مکّه نازل شد و در آن زمان مسلمانان شدیدا در اقلیت بودند، گاهى اقلیت آنها و اکثریت
قاطع بتپرستان و مخالفان اسلام، ممکن بود این توهم را براى بعضى ایجاد کند که اگر
آیین آنها باطل و بىاساس است چرا این همه پیرو دارد و اگر ما بر حقیم چرا این قدر
کم هستیم؟! در این آیه براى دفع این توهم پیامبر خود را مخاطب ساخته، مىگوید: «اگر
از اکثر مردمى که در روى زمین هستند پیروى کنى تو را از راه حق گمراه و منحرف خواهند
ساخت»! (وَ إِنْ تُطِعْ أَکْثَرَ مَنْ فِی الْأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ).در
جمله بعد دلیل این موضوع را بیان مىکند و مىگوید: «علت آن این است که آنها بر اساس
منطق و فکر صحیح کار نمىکنند «راهنماى آنها یک مشت گمانهاى آلوده به هوى و هوس و یک
مشت دروغ و فریب و تخمین است» (إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا
یَخْرُصُونَ).
(آیه 117)- از آنجا که مفهوم آیه قبل
این است که اکثریت به تنهایى نمىتواند راه حق را نشان دهد نتیجه آن، این مىشود که
راه حق را تنها باید از خداوند گرفت هر چند طرفداران راه حق در اقلیت بوده باشند.لذا
در این آیه دلیل این موضوع را روشن مىسازد که:«پروردگارت که از همه چیز باخبر و آگاه
است و در علم بىپایان او کمترین اشتباه راه ندارد، بهتر مىداند راه ضلالت و هدایت
کدام است و گمراهان و هدایت یافتگان را بهتر مىشناسد» (إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ
مَنْ یَضِلُّ عَنْ سَبِیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْت
(آیه 118)- تمام آثار شرک باید برچیده
شود!در آیات گذشته با بیانات گوناگونى حقیقت توحید، اثبات و بطلان شرک و بتپرستى آشکار
گردید.یکى از نتایج این مسأله آن است که مسلمانان باید از خوردن گوشت حیواناتى که به
نام «بتها» ذبح مىشد خوددارى کنند، و تنها از گوشت حیواناتى که به نام خدا ذبح مىگردید
استفاده نماید، لذا نخست مىگوید: «از چیزهایى بخورید که نام خدا بر آن برده شده است،
اگر به آیاتش ایمان دارید»(فَکُلُوا مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ إِنْ کُنْتُمْ
بِآیاتِهِ مُؤْمِنِینَ).یعنى، ایمان تنها ادّعا و گفتار و عقیده نیست بلکه باید در
لابلاى عمل نیز آشکار گردد. کسى که به خداى یکتا ایمان دارد تنها از این گوشتها مىخورد.
اعظم :
ایه 111: وقتی کسی
نمیخواهد ایمان بیاورد فرقی نمی کند کدام معجزه را برایش بیاوری
ادم لجوجی که تصمیم بر نپذیرفتن ایمان گرفته با هیچ معجزه ای مومن نمیشه
بعضی معجزه ها مثل نزول فرشته نوعی اتمام حجت هستش و ایمان بعد از اون فایده ای نداره
ایه 112: شیاطین انس
و جنّ از طریق القا به یکدیگر، با هم ارتباط دارند. «یوحى بعضهم الى بعض...»
ایه 112: هر پیامیری
دشمنانی از جن و انس داره
ایه 112: اگر حکم
ومشیت الهی نبود، شیاطین کوچکترین عملی نمی توانستند انجام دهند و در واقع عمل اینها
هم مستند به اذن الهی است
ایه 113: این آیه
در ادامه گفتار آیه قبلی است و می فرماید:ما آنها را به حال خود گذاشتیم تا با گفتار
فریبنده مردم را بفریبند، تو نیز چون از آنها اعراض کنی ، آنها وحی شیطان را اجابت
نموده و بسوی آن مایل می شوند و مورد پسندآنان قرار می گیرد و در نتیجه مرتکب گناهان
و اعمال زشتی می شوند تا به اعلی درجه شقاوتی که در ذاتشان وجود دارد می رسند و اینچنین
خداوند نه تنها اهل سعادت را در رسیدن به سعادت مطلوبشان یاری و مدد می کند،بلکه اهل
شقاوت را نیز در رسیدن به سیر مطلوبشان که همان کمال شقاوت است مددمی رساند
ایه 116: یک ایه خیلی
مهم
ایه 116: در مورد
امورات دنیا می توان بر اساس حدس و گمان و تخمین جلو رفت
ولی در مورد امر اخرت و سعادت و شقاوت ابدی انسان نمیشه بر مبنای حدسیات پیش رفت
در حالیکه اکثر ادمهای روی زمین در مورد این امر سعادت و شقاوت ابدی از راه حدس و گمان و تخمین پیش میرن
که ما نباید راه اونا رو طی کنیم
ایه 116: - اکثریّت،
دلیل حقانیّت نیست. ملاک، حقّ است نه عدد، پس در پیمودن راه حقّ از کمى افراد نهراسید.
«اِن تُطِع اکثر...»
جلب نظر اکثریّت، گاهى به قیمت نابودى و انحراف خود انسان تمام مىشود. «اِن تطع اکثر... یضلّوک» (در راه خدا حرکت کنیم هر چند خلاف رأى اکثریّت باشد)
ایه 118: ،مطابق بیانات
قبلی چون خدای متعال پروردگار عالمیان است و به اطاعت سزاوارتر می باشد، پس باید به
هر حکمی که خدا تشریع فرموده ، گردن نهاد و در اینجا امر به خوردن ازگوشت حیوان تزکیه
شده نموده است ، یعنی مؤمنان باید فقط از گوشت حیوانی بخورند که موقع ذبح نام خدا بر
آن ذکر شده باشد و از حیوان غیر مذکی ،مثل میته یا مردار نخورند(ولا تأکلوا ممالم یذکراسم
الله علیه )،و اطاعت این حکم را نیزمعلق به ایمان نمود ،چون مؤمن است که می داند خداوند
در پیروی بر حق ،سزاوارتر می باشد.
