80 . صفحه 80

 

پانزدهم اسفند :

وحیده:

ایه 15: امام صادق‌علیه السلام فرمود: مراد از راه دیگر که خداوند قرار می‌دهد، حدود الهی و سنگسار و شلاق است.
بعضی آیه را شامل مساحقه و همجنس‌گرایی زنان نیز گرفته و از مجمع‌البیان روایتی را از پیامبرصلی الله علیه وآله نقل کرده‌اند که مؤید آن است.
در روایتی می‌خوانیم که مسئله‌ی حبس در خانه نسبت به زن زناکار، در جاهلیت نیز بوده و اسلام در آغاز آن را پذیرفته است، ولی بعد از تقویت اسلام مسئله از حبس به اجرای حد تبدیل شده است.


** برای حفظ آبرو و شرف دیگران، اسلام برای اثبات زنا، چهار شاهد مقرر کرده است، و حتی اگر سه شاهد گواهی دهند، هر سه شلاق می‌خورند، ولی برای اثبات قتل، دو شاهد کافی است. «اربعة منکم»

** شاهد بر زنا، هم باید مرد باشد و هم مسلمان، تا در اثبات جرم، دقت لازم صورت گیرد. «اربعة منکم»

**در قضاوت به علم خود قناعت نکنیم، گواهی لازم است. «فان شهدوا فامسکوهن»

**کیفر زن زناکار، حبس در «خانه» است، نه زندان‌های عمومی، که ممکن است فساد بیشتر بیاموزد. «فامسکوهن فی البیوت»

**حبس ابد، کیفر زنان شوهرداری بوده است که مرتکب زنا شده‌اند. «حتی یتوفاهن الموت» البته این حکم موقت بوده تا کیفر تازیانه وسنگسار کردن مطرح شود. «أو یجعل الله لهن سبیلا»

ایه 16: برای این آیه در تفاسیر، معانی گوناگونی گفته شده است، ولی معنای فوق، از تفسیر نمونه گرفته شده است. البته معنای دیگری نیز به ذهن می‌رسد و آن اینکه:
هرگاه دو مرد تصمیم به انجام فاحشه (لواط) بگیرند، ولی فقط کارهای مقدماتی را انجام دهند، به نحوی که اطمینان به انجام آن در آینده است، شما از باب نهی از منکر، آن دو را تنبیه و تعزیر وتهدید کنید. اگر شرمنده شده و دست کشیدند و گذشته را جبران کردند، شما هم از آنان بگذرید، که خدا توبه‌پذیر و رحیم است.
طبق این معنی کلمه‌ی «اللذان» به معنای دو مرد آمده، نه یک مرد ویک زن که از باب تغلیب باشد، و «آذوهما» به معنای آزار و تنبیه است، نه اجرای حد. توبه و اصلاح هم به معنای صرف‌نظر واقعی است، نه اینکه قبل از صدور حکم قاضی توبه کنند. «یأتیانها» را هم می‌توان به معنای انجام مقدمات قریب‌الوقوع فحشا گرفت و این در عرف رایج است که کاری را به کسی نسبت دهند که در آستانه‌ی انجام آن است. مثل اینکه به شخصی که افراد را به مهمانی دعوت کرده و مشغول تهیه مقدمات است، می‌گویند فلانی مهمانی می‌کند، یا مهمان دارد. (والله العالم)
توبه‌ی زناکار و صرف‌نظر نمودن از اجرای حد درباره او، تا وقتی است که کار به دادگاه و اقامه‌ی شهود و صدور حکم نرسیده باشد، وگرنه پس از صدور حکم، توبه مانع اجرای آن نمی‌شود.


ایه 17؛
این آیه به گوشه‌ای از شرایط قبولی توبه اشاره می‌کند. از جمله آنکه:
الف: گناه، از روی نادانی وبی‌توجهی به عواقب گناه باشد، نه از روی کفر و عناد.
ب: زود توبه کند، پیش از آنکه گناه او را احاطه کند، یا خصلت او شود، یا قهر و عذاب الهی فرا رسد.
امام صادق‌علیه السلام فرمود: هر گناهی که انسان مرتکب شود گرچه آگاهانه باشد در حقیقت جاهل است، زیرا خود را درخطر قهر الهی قرار داده است.


**پذیرفتن توبه‌ی واقعی، از حقوقی است که خداوند برای مردم، بر عهده‌ی خودش قرار داده است. «التوبة علی الله»

** تا گناه زیاد نشده، توبه آسان است. در این آیه می‌خوانیم: «یعملون السوء» که مراد انجام یک گناه است، ولی در آیه‌ی بعد می‌خوانیم: «یعملون السیئات» که مراد گناهان زیاد است که توبه از آن مشکل است.

**خداوند، گناهکاران را به توبه‌ی فوری تشویق می‌کند. «یتوبون من قریب»

**سرعت در توبه، کلید قبولی آن است. «یتوبون من قریب»

ایه 18: توبه در حال اختیار و آزادی ارزش دارد، نه در حال اضطرار یا مواجهه با خطر. «اذا حضر احدهم الموت قال انی تبت الآن»
** اصرار بر گناه، توفیق توبه را از انسان می‌گیرد. کلمه‌ی «یعملون» نشانه استمرار و کلمه‌ی «سیئات» به معنای تعدد و تکرار گناه است.

**توبه رانباید به تأخیر انداخت. چون زمان مرگ معلوم نیست و توبه هنگام معاینه‌ی مرگ، پذیرفته نمی‌شود. «اذا حضر احدهم الموت...»


ایه 19: بر خلاف سنت جاهلیت، که گاهی زن نیز به ارث برده می‌شد، ممکن است آیه اشاره به این باشد که تنها اموال قابل ارث است و همسر متوفی، ارث کسی نیست. او خودش می‌تواند بعد از فوت شوهرش، همسر دیگری انتخاب کند.


 ** باز پس‌گرفتن مهریه با زور، حرام است. «لاتعضلوهن‌لتذهبوا ببعض ما آتیتموهن»

**تنها در صورتی که زن در معرض بی‌عفتی باشد، مرد حق سخت‌گیری دارد. «لاتعضلوهن... الا ان یأتین بفاحشة مبینة»

**مرد، سنگ زیرین آسیای زندگی است و باید با خوشرفتاری، بر سختی‌ها شکیبا باشد. خطاب آیه به مرد است «لاتعضلوهن... عاشروهن»

** بسیاری از خیرات، در لابلای ناگواری‌های زندگی است. «یجعل الله فیه خیرا...»

**حل مشکلات خانواده و داشتن حلم و حوصله، برای سعادت فرزندان، بهتر از جدایی و طلاق است. «فیه خیرا کثیر»

**همیشه خیر و شر ما همراه با تمایلات ما نیست، چه بسا چیزی را ناخوشایند داریم، ولی خداوند خیر زیاد در آن قرار داده باشد. زیرا انسان به همه‌ی مصالح خویش آگاه نیست. «عسی ان تکرهوا... فیه خیرا کثیرا»


نفیسه :

 

15.این آیه اشاره به مجازات زنان شوهردارى است که آلوده «فحشاء» مى‏ شوند، نخست مى‏ فرماید: «و کسانى از زنان (همسران) شما که مرتکب زنا شوند چهار نفر از مسلمانان را به عنوان شاهد بر آنها بطلبید»سپس مى‏ فرماید: «اگر این چهار نفر به موضوع (زنا) گواهى دادند، آنها را در خانه‏ هاى (خود) محبوس سازید، تا مرگ آن ها فرا رسد»بنابراین، مجازات عمل منافى عفت براى زنان شوهردار در این آیه «حبس ابد» تعیین شده است.ولى بلافاصله مى‏ گوید: «و یا این که خداوند راهى براى آن ها قرار بدهد»از تعبیر فوق استفاده مى‏ شود که این حکم، یک حکم موقت بوده است.

16.در این آیه حکم زنا و عمل منافى عفت «غیر محصنه» را بیان مى‏ کند، و مى‏ فرماید:«مرد و زنى که (همسر ندارند و) اقدام به ارتکاب این عمل زشت مى‏ کنند، آنها را آزار (و مجازات) کنید».مجازات مذکور در این آیه یک مجازات کلى است، و آیه 2 سوره نور که حدّ زنا را یکصد تازیانه براى هر یک از طرفین بیان کرده مى‏ تواند، تفسیر و توضیحى براى این آیه بوده باشد.در پایان آیه اشاره به مسأله توبه و عفو و بخشش از این گونه گناهکاران کرده، و مى‏ فرماید: «اگر آنها به راستى توبه کنند و خود را اصلاح نمایند و به جبران گذشته بپردازند، از مجازات آنها صرف نظر کنید، زیرا خداوند توبه پذیر و مهربان است».از این حکم ضمنا استفاده مى‏ شود که هرگز نباید افرادى را که توبه کرده‏ اند در برابر گناهان سابق مورد ملامت قرار داد.

17.در آیه قبل مسأله سقوط حد و مجازات مرتکبین اعمال منافى عفت در پرتو توبه صریحا بیان شد، در این آیه پاره‏ اى از شرایط آن را بیان مى‏ کند و مى‏ فرماید:«پذیرش توبه از سوى خدا تنها براى کسانى است که کار بدى (گناهى) را از روى جهالت انجام مى‏ دهند».منظور از «جهالت» در آیه فوق طغیان غرایز و تسلط هوس هاى سرکش و چیره شدن آنها بر نیروى عقل و ایمان است، و در این حالت، علم و دانش انسان به گناه گر چه از بین نمى‏ رود اما تحت تأثیر آن غرایز سرکش قرار گرفته و عملا بى‏ اثر مى‏ گردد، و هنگامى که علم اثر خود را از دست داد، عملا با جهل و نادانى برابر خواهد بود.در جمله بعد قرآن به یکى دیگر از شرایط توبه اشاره کرده، مى‏ فرماید: «سپس به زودى توبه مى‏ کنند».یعنى، به زودى از کار خود پشیمان شوند و به سوى خدا باز گردند، زیرا توبه کامل آن است که آثار و رسوبات گناه را بطور کلى از روح و جان انسان بشوید.پس از ذکر شرایط توبه در پایان آیه مى‏ فرماید: «خداوند توبه چنین اشخاصى را مى‏ پذیرد و خداوند دانا و حکیم است».

18.در این آیه اشاره به کسانى که توبه آنها پذیرفته نمى‏ شود نموده، مى‏ فرماید: «کسانى که در آستانه مرگ قرار مى‏گیرند و مى‏ گویند اکنون از گناه خود توبه کردیم توبه آنان پذیرفته نخواهد شد».دسته دوم، از کسانى که توبه آنها پذیرفته نمى‏ شود آنها هستند که در حال کفر از جهان مى‏ روند، در آیه مورد بحث در باره آنها چنین مى‏ فرماید: «و آنها که در حال کفر مى‏ میرند توبه براى آنها نیست».در حقیقت آیه مى‏ گوید: کسانى که از گناهان خود در حال صحت و سلامت و ایمان توبه کرده‏ اند ولى در حال مرگ با ایمان از دنیا نرفتند، توبه‏ هاى گذشته آنها نیز بى‏ اثر است.در پایان آیه مى‏ فرماید:«اینها (هر دو دسته) کسانى هستند که عذاب دردناکى براى آنان مهیا کرده‏ ایم».

19.از امام محمد باقر (ع)نقل شده که:این ایه درباره کسانى نازل گردیده که همسران خود را بدون این که همچون یک همسر با آنها رفتار کنند، نگه مى‏ داشتند، به انتظار این که آنها بمیرند، و اموالشان را تملک کنند.در این آیه به دو عادت ناپسند دوران جاهلیت اشاره گردیده و به مؤمنان هشدار داده شده که آلوده آنها نشوند.1. آیه مى‏ گوید: «اى افراد با ایمان! براى شما حلال نیست که از زنان از روى اکراه (و ایجاد ناراحتى براى آنها) ارث ببرید».2. یکى دیگر از عادات نکوهیده آنها این بود که زنان را با وسایل گوناگون، تحت فشار مى‏ گذاشتند تا مهر خود را ببخشند و طلاق گیرند، آیه مورد بحث این کار را ممنوع ساخته، مى‏ فرماید:«آنها را تحت فشار قرار ندهید به خاطر این که قسمتى از آنچه را به آنها داده‏ اید (از مهر) تملک کنید».ولى این حکم، استثنایى دارد که در جمله بعد به آن اشاره شده و آن این است که اگر آنها مرتکب عمل زشت گردندشوهران مى‏ توانند آنها را تحت فشار قرار دهند، تا مهر خود را حلال کرده و طلاق بگیرند. همان طور که آیه مى‏ گوید: «مگر این که عمل زشت آشکارى انجام دهند».منظور از (عمل زشت آشکار) در آیه فوق هر گونه مخالفت شدید زن و نافرمانى و ناسازگارى او را شامل مى‏ شود.سپس دستور معاشرت شایسته و رفتار انسانى مناسب با زنان را صادر مى‏ کند، مى‏ فرماید: "و با آنها بطور شایسته معاشرت کنید"و به دنبال آن اضافه مى ‏کند، حتى «اگر به جهاتی از همسران خود رضایت کامل نداشته باشید و بر اثر امورى آنها در نظر شما ناخوشایند باشند (فورا تصمیم به جدایى نگیرید و تا آنجا که قدرت دارید مدارا کنید، زیرا ممکن است شما در تشخیص خود گرفتار اشتباه شده باشید) و اى بسا آنچه را نمى‏ پسندید خداوند در آن خیر و برکت و سود فراوانى قرار داده باشد»