67 . صفحه 67
دوم اسفند :
نفیسه :
133.در
این آیه کوشش و تلاش نیکوکاران را تشبیه به یک مسابقه معنوى کرده که هدف
نهایى آن آمرزش الهى و نعمتهاى جاویدان بهشت است، مىفرماید: «براى رسیدن
به آمرزش الهى بر یکدیگر سبقت بگیرید»
از آنجا که رسیدن به هر مقام
معنوى بدون آمرزش و شستشوى از گناه ممکن نیست، هدف این مسابقه معنوى در
درجه اول مغفرت و دومین هدف آن بهشت قرار داده شده «بهشتى که وسعت آن، پهنه
آسمانها و زمین است»
در پایان آیه تصریح مىکند که: «این بهشت، با آن عظمت، براى پرهیزکاران آماده شده است»134.در این آیه پرهیزکاران را معرفى مىکند و پنج صفت از اوصاف عالى و انسانى براى آنها ذکر نموده است:
1- «آنها در همه حال انفاق مىکنند چه موقعى که در راحتى و وسعتند و چه زمانى که در پریشانى و محرومیتند»
جالب
توجه این که در اینجا نخستین صفت برجسته پرهیزکاران «انفاق» ذکر شده، زیرا
این آیات نقطه مقابل صفاتى را که در باره رباخواران و استثمارگران در آیات
قبل ذکر شد، بیان مىکند، به علاوه گذشت از مال و ثروت آن هم در حال خوشى و
تنگدستى روشنترین نشانه مقام تقواست.
2- «آنها بر خشم خود مسلّطند»
3- «آنها از خطاى مردم مىگذرند»
فرو
بردن خشم بسیار خوب است اما به تنهایى کافى نیست زیرا ممکن است کینه و
عداوت را از قلب انسان ریشه کن نکند، در این حال براى پایان دادن به حالت
عداوت باید «کظم غیظ» با «عفو و بخشش» توأم گردد.
4- آنها نیکوکارند «و خداوند نیکوکاران را دوست دارد»
در
اینجا اشاره به مرحله عالیتر از عفو شده، که انسان با نیکى کردن در برابر
بدى (آنجا که شایسته است) ریشه دشمنى را در دل طرف بسوزاند و قلب او را
نسبت به خویش مهربان گرداند.5.135-"و
آنها که وقتى مرتکب عمل زشتى شوند یا به خود ستم کنند به یاد خدا مىافتند
و براى گناهان خود طلب آمرزش مىکنند".انسان تا به یاد خداست مرتکب گناه
نمىشود، اما این فراموشکارى و غفلت در افراد پرهیزکار دیرى نمىپاید، به
زودى به یاد خدا مىافتند و گذشته را جبران مىکنند «و کیست جز خدا که
گناهان را ببخشد»؟
در پایان آیه براى تأکید مىگوید: «آنها هرگز با علم و آگاهى بر گناه خویش اصرار نمىورزند و تکرار گناه نمىکنند»136.در
این آیه پاداش پرهیزکارانى که صفات آنها در دو آیه گذشته آمد توضیح داده،
مىگوید:"آنها پاداششان آمرزش پروردگار و بهشتهایى است که از زیر درختانش
نهرها جارى است (و لحظهاى آب از آنها قطع نمىشود) بهشتى که بطور جاودان
در آن خواهندبود".پایان آیه مىگوید: "این چه پاداش نیکى است براى آنها که
اهل عمل هستند"
نه افراد واداده و تنبل که همیشه از تعهدات و مسؤولیتهاى خویش مىگریزند.137.
قرآن مجید پیوند فکرى و فرهنگى نسل حاضر با گذشتگان براى درک حقایق، لازم و
ضرورى مىداند، زیرا از ارتباط و گره خوردن این دو زمان (گذشته و حاضر)
وظیفه و مسؤولیت آیندگان روشن مىشود، در آیه مورد بحث مىفرماید: «خداوند
سنتهایى در اقوام گذشته داشته که این سنن هرگز جنبه اختصاصى ندارد و به
صورت یک سلسله قوانین حیاتى در باره همگان اجرا مىشود»
در این سنن
پیشرفت و تعالى افراد با ایمان و مجاهد و متحد و بیدار پیش بینى شده و شکست
و نابودى ملتهاى پراکنده و بىایمان و آلوده به گناه نیز پیشبینى گردیده
که در تاریخ بشریت ثبت است.
به همین جهت قرآن مجید به مسلمانان دستور
مىدهد «بروید در روى زمین بگردید و در آثار پیشینیان و ملتهاى گذشته و
زمامداران و فراعنه گردنکش و جبار دقت کنید، و بنگرید پایان کار آنها که
کافر شدند، و پیامبران خدا را تکذیب کردند و بنیان ظلم و فساد را در زمین
گذاردند، چگونه بود؟ و سر انجام کار آنها به کجا رسید»؟138.در
این آیه مىگوید: «آنچه در آیات فوق گفته شد بیانیه روشنى است براى همه
انسانها و وسیله هدایت و اندرزى است براى همه پرهیزکاران»
یعنى در عین این که این بیانات جنبه همگانى و مردمى دارد تنها پرهیزکاران و افراد با هدف از آن الهام مىگیرند و هدایت مىشوند.
139.درمورد
نزول این آیه و چهار آیه بعد از آن روایات متعددى وارد شده که از آنها
استفاده مىشود این چند آیه دنباله آیاتى است که در باره جنگ احد داشتیم، و
این آیات تجزیه و تحلیلى است روى نتایج جنگ احد، زیرا جنگ احد بر اثر
نافرمانى و عدم انضباط نظامى جمعى از سربازان اسلام، در پایان به شکست
انجامید و جمعى از شخصیتها و چهرههاى برجسته اسلام از جمله «حمزه» عموى
پیامبر، در این میدان شربت شهادت نوشیدند. در این لحظات حساس که مسلمانان
نیاز شدید به تقویت روحى و هم استفاده معنوى از نتایج شکست داشتند این آیات
نازل گردید.در این آیه به مسلمانان هشدار داده، مىگوید افراد بیدار
همانطور که از پیروزیها استفاده مىکنند از شکستها نیز درس مىآموزند و در
پرتو آن،نقاط ضعفى را که سر چشمه شکست شده، پیدا مىکنند و با برطرف ساختن
آن براى پیروزى نهایى آماده مىشوند.«و سست نشوید و غمگین مگردید شما
برترید اگر ایمان داشته باشید»یعنى، شکست شما در حقیقت به خاطر از دست دادن
روح ایمان و آثار آن بوده.140.
در این آیه درس دیگرى براى رسیدن به پیروزى نهایى به مسلمانان داده شده
است که: «اگر به شما جراحتى رسید به آنها هم جراحتى همانند آن
رسید»بنابراین، سستى و اندوه شما براى چیست؟! سپس اشاره به یکى از سنن الهى
شده است که در زندگى بشر حوادث تلخ و شیرین رخ مىدهد که هیچ کدام پایدار
نیست، و «خداوند این ایام را در میان مردم بطور مداوم گردش مىدهد» تا سنت
تکامل از لابلاى این حوادث آشکار شودو سپس اشاره به نتیجه این حوادث ناگوار
کرده، مىفرماید: «اینها به خاطر آن است که افراد با ایمان، از مدعیان
ایمان شناخته شوند»«و یکى از نتایج این شکست دردناک این بود که شما شهیدان و
قربانیانى، در راه اسلام بدهید»اصولا ملتى که قربانى در راه اهداف مقدس
خود ندهد همیشه آنها را کوچک مىشمرد اما به هنگامى که قربانى داد هم خود
او، و هم نسلهاى آینده او، به دیده عظمت به آن مىنگرند.در پایان آیه
مىفرماید: «خداوند ستمگران را دوست نمىدارد»وبنابراین از آنها حمایت
نخواهد کرد.
اعظم :
133 . حضرت علی علیه السلام در تفسیر این آیه فرمودند "سارعوا الی الفرائض " در انجام تکالیف الهی بر یکدیگر سبقت بگیرید .
134 . انفاق سخاوت می خواهد و نه ثروت (فی السراء و الضراء)135
. امام صادق فرمودند : وقتی این آیه نازل شد ، ابلیس همه یاران خود را جمع
کرد و از آنها چاره جویی کرد که پذیرفته نشد . وسواس خناس گفت : من چاره
آن را می دانم گفت چگونه ؟ گفت : به آنها وعده می دهم و به آرزوها
گرفتارشان می کنم تا دچار گناه شوند ، ووقتی گناه کردند توبه و استغفار را
فراموششان می کنم...خوبه آدم گناهی کرد فوری استغفار کنه و توبهخوشا آنان که دایم در نمازند ....
خوشا اونایی که مداوم خدا را به یاد دارند چون در این آهی اومده غفلت از یادخداست که باعث گناه کردن میشه137 . هان ای دل عبرت بین از دیده نظر کن هان
ایوان مدائن را آیینه عبرت دان
تاریخ خیلی درسها برای آموختن داره
یاد جمله ای افتادم که می گفت ملتی که تاریخ نمی داند محکوم به تکرار آن است
حیف که هیچ وقت تاریخ رو دلچسب و خوب برامون درس ندادن138
. استفاده از کلمه ناس که کلمه ای عام است و به هیچ دوره ای تعلق ندارد ،
نشان می دهد که قرآن کتابی روشنگر برای همه مردم و در همه اعصار و قرون است140 . تلک الایام نداولها بین الناس ... روزگار همیشه یه جور نیست ، تلخ و شیرین داره
